W polskim systemie prawnym istnieje szereg metod rozwiązywania sporów, stanowiących alternatywę dla długotrwałych i kosztownych postępowań sądowych. Jednym z najczęściej stosowanych rozwiązań jest ugoda, która może przyjąć dwie podstawowe formy: pozasądową albo sądową. Obie mają na celu osiągnięcie kompromisu między stronami, ale różnią się w istotnych aspektach. Zrozumienie kluczowych różnic oraz korzyści płynących z każdej z nich jest niezbędne, aby świadomie wybrać najbardziej efektywne rozwiązanie w danej sytuacji.
Ugody pozasądowe
Czym jest ugoda pozasądowa?
Zgodnie z definicją zawartą w art. 917 kodeksu cywilnego, przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.
Ugoda pozasądowa to zatem umowa zawarta pomiędzy stronami konfliktu, mająca celu rozwiązanie sporu bez angażowania sądu. Strony samodzielnie, często z pomocą pełnomocników, dochodzą do porozumienia, które zaspokaja ich roszczenia i uwzględnia interesy. Najczęściej ugody pozasądowe zawierane są w drodze negocjacji bezpośrednich- strony konfliktu prowadzą rozmowy w celu wypracowania satysfakcjonującego porozumienia. Ugoda pozasądowa może przyjąć formę pisemną lub ustną, jednak zaleca się jej sporządzenie na piśmie, co minimalizuje ryzyko nieporozumień i ułatwia egzekwowanie jej postanowień.
Zalety i wady ugód pozasądowych
Ugody pozasądowe oferują wiele korzyści, przede wszystkim pozwalają na oszczędność czasu i kosztów przez uniknięcie postępowania sądowego. Negocjacje odbywają się poza sądem, co zapewnia większą poufność i komfort ich prowadzenia. Strony mają również większą kontrolę nad wynikiem sporu, mogąc dostosować warunki porozumienia do swoich indywidualnych potrzeb.
Ugoda pozasądowa (w odróżnieniu od sądowej) nie stanowi tytułu egzekucyjnego, ale jedynie umowę zawierającą prawa i obowiązki każdej ze stron. Oznacza to, że w razie nierespektowania warunków zawartej ugody przez jedną ze stron, konieczne może okazać się wszczęcie postępowania sądowego. Dodatkowo warunki ugody uzyskane w negocjacjach często będą mniej korzystne niż uzyskane w procesie sądowym, a gotowość do wzajemnych ustępstw może być trudna do zaakceptowania przez strony.
Ugody sądowe
Czym jest ugoda sądowa?
Ugoda sądowa to porozumienie zawarte pomiędzy stronami konfliktu, które jest zatwierdzone przez sąd. Taka ugoda stanowi tzw. tytuł egzekucyjny- w przypadku niewykonania jej postanowień i po nadaniu klauzuli wykonalności uprawnia wierzyciela do wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi. W uproszczeniu oznacza to, że ugoda sądowa ma moc prawną wyroku sądowego, na podstawie którego można wszcząć postępowanie egzekucyjne prowadzone przez właściwego komornika.
Jak zawrzeć ugodę sądową?
Zawarcie ugody sądowej jest procesem sformalizowanym, którego ramy określa obowiązująca procedura cywilna. Zawieracie ugody sądowej w ramach postępowania pojednawczego może nastąpić w każdej sprawie cywilnej, której charakter na to zezwala. Postępowanie rozpoczyna się od złożenia wniosku (tzw. zawezwanie do próby ugodowej) do właściwego sądu jeszcze przed wniesieniem pozwu w sprawie. W wezwaniu należy zwięźle oznaczyć sprawę i przedstawić propozycje ugodowe. Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej podlega opłacie sądowej, której wysokość uzależniona jest od charakteru sprawy.
Postępowanie pojednawcze przeprowadzane jest na posiedzeniu jawnym. W przypadku zawarcia ugody sąd sporządza protokół, w którym zamieszcza treść ugody lub do którego załącznikiem jest ugoda. Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.
Pamiętaj, że od dnia 30 czerwca 2022 r. wystąpienie z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej zawiesza (a nie przerywa) bieg przedawnienia roszczeń objętych wnioskiem na czas trwania postępowania pojednawczego. |
Zalety i wady ugód sądowych
Zawarcie ugody sądowej wymaga wszczęcia postepowania pojednawczego, co wiąże się ze sformalizowaną procedurą. W zależności od okoliczności sprawy, może to stanowić zarówno zaletę, jak i wadę.
Ugoda sądowa ma moc wyroku sądowego, co gwarantuje pełne zabezpieczenie prawne. Jest łatwa do egzekwowania, ponieważ można nadać jej klauzulę wykonalności i na jej podstawie zainicjować postępowanie egzekucyjne, jeśli jedna ze stron nie wywiąże się ze swoich zobowiązań. Nadzór sądu nad procesem zawarcia ugody zapewnia również zgodność ugody z przepisami prawa. Ugoda sądowa kończy postępowanie, co eliminuje ryzyko dalszych sporów dotyczących tego samego roszczenia.
Zawarcie ugody sądowej wymaga więcej czasu niż ugody pozasądowej, trwa jednak zdecydowanie krócej niż proces sądowy zainicjowany wniesieniem pozwu. Ugoda sądowa wiąże się również z wyższymi kosztami, np. koniecznością uiszczenia opłaty sądowej. Dodatkowo proces sądowy jest jawny. Oznacza to, że szczegóły sporu oraz warunki ugody są publicznie dostępne, co może stanowić problem dla osób pragnących zachować konflikt w poufności. Formalne procedury mogą także powodować dodatkowy stres i obciążenie dla stron.
Mediacja
Przy ugodzie sądowej warto wspomnieć o mediacji, ponieważ na każdym etapie trwającego już postępowania sądowego, sąd dąży do ugodowego załatwienia sprawy i może skierować strony do mediacji. Sąd wydaje wówczas postanowienie, w którym wyznacza mediatora i odpowiedni termin na przeprowadzenie mediacji. Mediacja jest dobrowolna i strona może nie wyrazić na nią zgody. Z przebiegu mediacji sporządza się protokół, w którym zamieszcza ugodę, jeśli dojdzie do jej zawarcia. Następnie protokół składa się do sądu, który zatwierdza ugodę. Ugoda taka ma moc prawną ugody zawartej przed sądem (wyroku sądowego).
Podsumowanie
Zarówno ugody pozasądowe, jak i sądowe, są skutecznymi metodami rozwiązywania sporów, pozwalającymi na oszczędność czasu, kosztów i stresu związanego z długotrwałym postępowaniem sądowym. Wybór odpowiedniej formy ugody zależy od specyfiki konfliktu, preferencji stron oraz ich gotowości do kompromisu. Przed rozpoczęciem negocjacji warto dokładnie przeanalizować spór, zrozumieć swoje stanowisko i cele, a także ocenić pozycję drugiej strony. Warto skonsultować sprawę z profesjonalnym pełnomocnikiem, który pomoże ocenić prawne aspekty sporu, doradzi warunki ugody lub pomoże w sformułowaniu jej treści.