Utrata pracy uznawana jest za jedno z najbardziej stresujących doświadczeń, zwłaszcza gdy dochodzi do niej bez uzasadnionych przyczyn. Często jest to także zdarzenie niespodziewane, dlatego istotnym jest, aby pracownik miał świadomość przysługujących mu praw i mógł podjąć skuteczne działania celem ich ochrony. Poniższy wpis przedstawia podstawowe kroki prawne, które pracownik może podjąć w obliczu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę, uprawnienia pracownika wobec zwolnienia oraz sposób ich dochodzenia przed sądem pracy.
Kiedy wypowiedzenie jest nieuzasadnione?
Wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione, m.in.: gdy podana przyczyna, która uzasadnia rozwiązanie umowy jest nierzeczywista, niejasna lub niekonkretna. W rezultacie dochodzi do sytuacji, w której powód wypowiedzenia umowy jest niezrozumiały dla pracownika. Obecnie pracodawca ma obowiązek uzasadnienia wypowiedzenia umowy zarówno na czas określony, nieokreślony, a także każdorazowo, gdy rozwiązanie umowy o pracę następuje bez zachowania okresu wypowiedzenia (zwolnienie dyscyplinarne). Brak uzasadnienia w tych przypadkach stanowi samodzielną podstawę do zakwestionowania wypowiedzenia przez pracownika.
Działania, jakie może podjąć pracownik
Odwołanie do sądu pracy
Pracownik ma prawo złożyć odwołanie do sądu pracy w terminie 21 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia.
Choć przepisy prawa posługują się terminem odwołanie, to stanowi ono wystąpienie przeciwko pracodawcy z powództwem związanym z wadliwym wypowiedzeniem umowy o pracę. Odwołanie powinno spełniać wymogi pozwu, wynikające z obowiązującej procedury cywilnej, zaś jego wniesienie skutkuje rozpoczęciem postępowania sądowego. Do sądu pracy należeć będzie ocena czy wypowiedzenie umowy o pracę wręczone pracownikowi jest nieuzasadnione lub narusza przepisy prawa.
W złożonym odwołaniu pracownik może domagać się uznania wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, a jeżeli umowa ta uległa już rozwiązaniu – przywrócenia do pracy albo odszkodowania.
Bezskuteczność wypowiedzenia albo przywrócenie do pracy
Sąd pracy orzeknie o bezskuteczności wypowiedzenia umowy o pracę, jeżeli wypowiedzenie było nieuzasadnione lub niezgodne z prawem, a pracownik ciągle jeszcze pozostaje w stosunku pracy.
Jeżeli natomiast doszło już do rozwiązania stosunku pracy, sąd uznając, że wypowiedzenie było nieuzasadnione, może orzec o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach. Oznacza, że pracodawca jest obowiązany zatrudnić pracownika na takim samym stanowisku, jakie zajmował poprzednio, zapewnić mu możliwość wykonywania takiej samej pracy i za wynagrodzeniem zgodnym z obowiązującym u tego pracodawcy regulaminem lub taryfikatorem wynagrodzeń
Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące – nie więcej niż za 1 miesiąc.
Jeżeli sąd pracy ustali, że uwzględnienie żądania pracownika o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy jest niemożliwe lub niecelowe, orzeka o odszkodowaniu.
Odszkodowanie
Wybór żądania należy do pracownika, który może on od razu domagać się od pracodawcy odszkodowania. W praktyce to odszkodowanie jest też roszczeniem najczęściej występującym z oczywistych względów- przywrócenie do pracy często jest niecelowe wobec zaistniałego konfliktu pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, prowadzącego do utraty wzajemnego zaufania lub pogorszenia atmosfery w pracy. Sam pracownik często obawia się także negatywnych konsekwencji, które mogą go spotkać w miejscu pracy na skutek wszczęcia postępowania sądowego przeciwko pracodawcy.
Wysokość odszkodowania wynosi:
- równowartość wynagrodzenia za okres za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie mniej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia (jeśli umowa była na czas nieokreślony),
- równowartość wynagrodzenia za okres, na jaki umowa miała trwać, ale nie więcej niż za 3 miesiące (jeśli umowa zawarta była na czas określony).
Co istotne, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie, jeżeli przed wydaniem przez sad wyroku upłynął termin, do którego umowa o pracę zawarta na czas określony miała trwać, lub jeżeli przywrócenie do pracy byłoby niewskazane ze względu na krótki okres, jaki pozostał do upływu tego terminu.
Ochrona przed wypowiedzeniem
Warto pamiętać, że istnieją grupy pracowników są szczególnie chronione przed wypowiedzeniem umowy o pracę, m.in.:
- pracownicy w okresie przedemerytalnym (4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego),
- kobiety w ciąży,
- pracownicy przebywający na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim, wychowawczym.
Pracodawca może wypowiedzieć umowy o pracę tym pracownikom jedynie w uzasadnionych przepisami przypadkach.
Podsumowanie
Nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę jest poważnym naruszeniem praw pracownika i może nieść za sobą poważne konsekwencje prawne dla pracodawcy. Pracownik ma bowiem prawo do obrony swoich interesów i dochodzenia swoich praw przed sądem pracy.
W przypadku wątpliwości warto skonsultować się z prawnikiem, który pomoże ocenić sytuację i doradzi kroki prawne, jakie należy podjąć w danych okolicznościach.